حقوق بشر در یك نگاه

18- اعمال وحشیانه: بند دوم مقدمه اعلامیه جهانی، عدم شناسایی و تحقیر حقوق بشر را منتهی به اعمال وحشیانه می داند. آنچه در اینجا اهمیت دارد، ذكر این نكته است: اگر متفكران و رهبران حقوقی و سیاسی بشر، "غلبه قوی برضعیف" را یك عمل وحشیانه تلقی نكنند و در جهت كنترل خودخواهی های انسان برنیایند، نمی توانند جلوی اعمال وحشیانه را بگیرند. امروزه باید این طرز تفكر كه "هر چه را كه من بخواهم جزو منافع من است و من می توانم هر چیز را كه منفعت خود تشخیص داده ام، به دست بیاورم"، كنار گذاشته شود و به جای آن، این اصل مطرح شود: "آنچه حق من است، می توانم آن را بدون كمترین نقصی استفاده كنم و دوست و اجتماع هم باید از این حق من دفاع كنند".

19- عصیان: در مقدمه اعلامیه آمده است: "از آنجا كه عدم شناسایی و تحقیر حقوق بشر منتهی به اعمال وحشیانه ای گردیده است كه روح بشریت را به عصیان واداشته ..." از نظر ما، كلمه عصیان كه در این عبارت آمده، كلمه مناسبی نیست، زیرا كلمه عصیان بار منفی دارد و به معنای طغیان در برابر ارزش هاست. جا داشت به جای آن از عبارت "مقاومت برای حق طلبی" استفاده می شد كه مراد از آن، ایستادگی فرد در برابر حقوق از دست رفته خود است.

20- مجاهدت: در آخرین جمله مقدمه اعلامیه، از انسانها خواسته شده مجاهدت كنند كه به وسیله تعلیم و تربیت، احترام این حقوق و آزادی ها توسعه یابد. این نكته قابل ذكر است كه این كلمه دارای معنای اخلاقی و ارزشی است و باید زمینه تحقق آن را فراهم آورد تا انسانها مقید به این قبیل ارزشهای اخلاقی باشند.

21- حد اكمل رشد: یكی از نكات مهم در اعلامیه حقوق بشر، توجه به این نكته است: "آموزش و پرورش باید طوری هدایت شود كه شخصیت انسانی را به حد اكمل رشد برساند". آنچه در اینجا مورد بحث است، تفسیر رشد و كمال است كه متأسفانه عمومآ مورد توجه قرار نمی گیرد. متفكران فرهنگ بشری باید در تعریف و تفسیر مفهوم رشد و كمال و آزادی، تلاش بسیار بكنند. اصولا كمال و رشد، یكی از دو معنا را می تواند داشته باشد:

الف - مقصود از رشد و كمال آدمی عبارت است از: قدرت وصول به همه اهدافی كه نیل به آنها برای انسان امكان پذیر است. به عبارت دیگر، قدرت محض برای وصول به هر هدفی كه انسان طالب آن است، خواه آن هدف دارای ارزش انسانی باشد و خواه نباشد. شكی نیست كه اگر كمال این گونه تصور شود، ضد انسان و انسانیت خواهد بود.

ب - منظور از رشد و كمال عبارت است از: "تأثیر و تأثر هر چه بیشتر آدمی از كارگاه هستی وابسته به خداوند بزرگ كه بخشنده كمال و رشد بر بندگان خویش است". اگر كمال را این گونه تصور كنیم، باید برلزوم تصفیه درون انسانها و تطبیق گفتار و كردار آنها با تعالیم انبیاء تأكید نماییم.

22- رعایت صحیح مقتضیات اخلاقی: در اعلامیه جهانی حقوق بشر، رعایت صحیح مقتضیات اخلاقی در شرایط یك جامعه دموكراتیك مطرح شده كه خالی از اشكال نیست، زیرا مفهوم را مبهم می سازد. در جامعه دموكراتیك اشباع هرگونه امیال و خواسته ها، به شرط آن كه منجر به مزاحمت برای دیگران نشود، مجاز است. این امر موجب می شود اخلاق والای انسانی تا سر حد نابودی تنزل پیدا كند.

مشتركات حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب

میان حقوق بشری كه اسلام مطرح كرده است و اعلامیه حقوق بشر غرب، مشتركات زیر وجود دارد:

1- هر دو نظام، حق حیات را جدی تلقی كرده اند.

2- هر دو نظام، حق كرامت و حیثیت انسانی را مورد توجه قرار داده اند.

3- هر دو نظام، حق تعلیم و تربیت را از جمله اصولی دانسته اند كه مسوولین جامعه را مسوول تحقق آن دانسته است.

4- هر دو نظام، حق آزادی را از حقوق اساسی تلقی كرده اند و دولت و اجتماع را مسئول برخورداری از این حق اساسی دانسته اند.

5- حق مساوات در برابر حقوق و قوانین نیز مورد پذیرش هر دو نظام حقوقی است.