خدا: از خداگرایی تا ایمان

رابطه خدا با موجودات در قرآن

 

در آیات قرآنی از رابطه های گوناگون خدا با جهان سخن به میان آمده كه در ده گروه قابل تقسیم بندی است:

1- رابطه احاطه: طبق آیات قرآنی، خداوند بر همه موجودات - از عالم ماده گرفته تا مجردات - احاطه دارد.

 

وَ كَانَ اللّهُ بِكُلِّ شَيءٍ مُحيطا

"و خداوند به همه چیز احاطه دارد." (نساء/126)

 

خدا بر موجودات هم احاطه علمی دارد و هم احاطه وجودی. این احاطه را می توان به روح انسان و فعالیت هایش تشبیه كرد كه بر همه آثار خود احاطه دارد.

2- رابطه قیومی: طبق این رابطه، قوام جهان هستی از خداست. یعنی خدا برپادارنده جهان هستی است. همان طور كه "قوام و نیاز موجودیت آدمی، روح اوست."

 

اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الحَيُّ القَيُّومُ

"اوست خدا، خدایی جز او نیست. اوست زنده قیوم." (بقره/255)

 

3- رابطه معیت: خداوند با همه موجودات است. این با هم بودن، به معنای نزدیكی دو جسم با یكدیگر نیست، بلكه مانند رابطه جسم با روح است كه اتصال آن ها از مقوله زمان و مكان نیست.

 

وَ هُوَ مَعَكُم اَينََما كُنتُم

"هر جا كه باشید، او با شماست." (طه/111)

 

4- رابطه خالقیت و صانعیت: این رابطه با عبارات مختلف در قرآن آمده است:

 

لا اِلهَ هُوَ خالِقُ كُلِّ شَيءٍ فَاعبُدوُه

"خدایی جز او نیست، آفریننده همه موجودات است، پس او را بپرستید." (انعام/102)

 

5- رابطه مالكیت مطلقه: مراد از این مالكیت، مالكیت قراردادی و اعتباری نیست، بلكه مالكیت حقیقی است. مالكیت خداوند بر موجودات از نظر اعطای هستی به آن هاست.

اگر بخواهیم این رابطه را تشبیه كنیم، باید از رابطه نیروی عقل با معقولاتی كه تعقل می كند، سخن گفت.

 

6- رابطه حفظ: این رابطه یكی از مهم ترین مسائل الهیات را بیان می كند، زیرا افراد عادی تصور می كنند كه خدا موجودات را آفریده و آن ها را به حال خود رها كرده است، در حالی كه خداوند حافظ جهان و موجودات آن هاست.

 

اِنَّ رَبّي عَلي كُلِّ شَيءٍ حَفيظ

"همانا خدای من حفظ كننده همه اشیاء است." (هود/57)

 

اینشتین می گوید: "من خدا را به عنوان حافظ و نگهدارنده قوانین می شناسم".

می دانیم كه قانون، واقعیت عینی در جهان ندارد، بلكه در جهان خارج، نظم وجود دارد و قانون از نظم حاكم بر جهان انتزاع می شود. دوام رویدادها به طور منظم و ثابت ناشی از اراده الهی است.

 

7- رابطه رب و مربوب: این رابطه در بیش از هزار آیه مطرح شده است. به همین جهت، این رابطه پیش از سایر رابطه ها مورد تأكید قرار گرفته است.

 

وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَيء

"اوست پرورش دهنده همه اشیاء." (انعام/64)

 

طبق این رابطه، رب تصرف و فعالیت دائمی در مربوب خود دارد.

8- رابطه عبودیت: همه موجودات به عبادت خدا می پردازند.

 

اِن كُلُّ مَن فِي‌السَّمواتِ وَ الاَرضِ اِلاّ آتِي‌الرَّحمنِ عَبداً.

"هیچ كس در آسمان ها و زمین نیست، مگر این كه در عبودیت اوست." (مریم/93)

 

مراد از عبودیت نیز در امثال این آیات، تسلیم محض اراده و تسلیم مشیت الهی بودن موجودات است.

9- رابطه ملكوتی: این رابطه بیان كننده سلطه مطلقه خداوند بر همه سطوح و اصول بنیادین عالم است.

 

فَسُبحانَ الَّذي بِيَدهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيءٍ وَ اِلَيهِ تُرجَعُون

"منزه است خدایی كه ملكوت همه اشیاء به دست اوست و به سوی او بازگشت می كنید." (یس/83)

 

ملكوت عبارت است از "روی ماورای طبیعی اشیاء"، زیرا در عالم هستی "من" انسان دارای دو وجه است :

الف - وجه خلقت عینی كه عالم خلق نام دارد.

 

ب - وجه امری و ماوراء خلقت عینی كه عالم امر نام دارد.

 

روی امر عالم هستی كه مانند بنیاد و روح عالم است، ملكوت آن است كه بیان كننده رابطه مالكیت مطلقه الهی یا روی ماورای طبیعی نیز می باشد. این رابطه، تصورات بعضی از فلاسفه را كه گمان می كنند خدا سلطه ای بر اصول و بنیاد اصلی هستی، مانند هیولی و غیره ندارد، باطل و مردود می شمارد.

 

10- رابطه نوری: این رابطه در قرآن به صورت زیر بیان شده است:

 

اللّهُ نُورُ السَّمواتِ وَ الاَرض

"خدا نور آسمان ها و زمین است." (نور/35)

 

این آیه، هم وضوح هستی خداوند را بیان می كند و هم احاطه خداوند را بر همه اجزای عالم. همان طور كه نور بدون آن كه با اجسام شفاف اتحاد پیدا كند، در همه اجسام شفاف نفوذ می كند و آن ها را روشن می نماید، نور خدا هم در عالم وجود دارد؛ و بدون آن كه با آن ها (آسمان و زمین) اتحاد پیدا كند، آن ها را روشن می نماید.

تعداد بازدید: ۴۱۵۹۰

فرم تماس

آدرس:

فلکه دوم صادقیه - بلوار آیت الله کاشانی - خ حسن آباد - کوچه 4 - پلاک 22 - ایران - تهران

کد پستی: 1481843465
مرکز فروش آثار:
ایمیل: info@ostad-jafari.com
تلفن ثابت: +9821 44091042 +9821 44005453
نمابر: +9821 44070200
حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری است
توسعه و پشتیبانی فنی شرکت توسعه همراه افزار ایرانیان