زن و مرد: پژوهشی جدی

زن و مرد در خانواده

در مورد نقش زن و مرد در خانواده، چند حالت را می توان تصور كرد:

1- زن و مرد - هر دو - سرپرستی خانواده را برعهده بگیرند. یعنی هر یك از زن و مرد، حق سرپرستی خانواده را در تمامی شوون زندگی داشته باشند. این حالت قابل پذیرش نیست، زیرا موجب تزاحم در اداره كانون خانوادگی می شود و در نتیجه خانواده متلاشی می شود.

2- زن سرپرستی خانواده را برعهده گیرد. این حالت نیز قابل پذیرش نیست، زیرا خانواده با جامعه ارتباطات فراوانی دارد كه تنظیم آن ها با در نظرگرفتن ناتوانی زن در برابر برخی از مشكلات، امكان پذیر نیست.

روزهای قاعدگی زنان در هر ماه و دوران حمل و شیردهی بانوان و ضرورت آشناكردن كودكان با طعم حیات كه مردان از این جهت بسیار ضعیف تر از زنان می باشند، مسائل جدی و دارای اهمیت حیاتی می باشند. این گونه مسائل، سرپرستی مستقل بانوان را در ارتباطات خارجی با اشكالاتی روبه رو خواهد كرد.

3- سرپرستی خانواده بر عهده مرد باشد، آن هم به گونه ای كه مرد حالت پدر سالارانه داشته باشد و بخواهد سلطه گیری كند. این حالت نیز قابل پذیرش نیست، زیرا ارزش های زن را سركوب می كند و فرزندانی كه در چنین خانواده ای تربیت می شوند، هرگز طعم واقعی حیات را نخواهند چشید.

4- نظام شورایی برای اداره خانواده، همراه با سرپرستی و مأموریت اجرایی مرد. این حالت برای اداره خانواده منطقی به نظر می رسد. البته به شرط آن كه اعضای خانواده با كمال تقوا و عدالت، در زندگی خانوادگی فعالیت كنند. تصمیماتی كه در نظام شورایی خانواده گرفته می شود، برعهده مرد است تا آن ها را اجراء كند. بنابر این، می توان گفت: مراد از "قوام" در آیه زیر نیز این فرض چهارم است:

الرِّجال قَوّامُونَ عَلَی النِّساء بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ وَ بِما اَنفِقُوا مِن اَموالِهِم فَالصَّالِحاتٌ قائِناتٌ حافِظاتٌ لِلغَیبِ بِما حَفِظَ اللّهُ

"مردان سرپرست زنان هستند؛ به جهت زیادتی كه خداوند بعضی را بر بعض دیگر داده و به جهت انفاقی كه از مال خود می نمایند. پس زنان صالح كسانی هستند كه به خداوند متعال عبادت و خضوع می نمایند و قوانینی را كه خداوند برای آن ها مقرر كرده است، حتی در غیاب مردم هم اطاعت می كنند." (نساء/34)

در تفسیر این آیه نكات زیر را یادآور می شویم:

الف- مقصود از قوام، قیم به معنای فقهی و حقوقی آن نیست، زیرا قیم كسی است كه اختیار مال و اداره زندگی دیگری را برعهده دارد، مانند قیم بودن بر صغیر یا دیوانه. به این معنا، مرد بر زن قیمومت ندارد، زیرا زن در همه شوون زندگی اقتصادی و اخلاقی و مذهبی خود، آزاد است و در شوون اجتماعی نیز به شرط آن كه مزاحم حقوق مرد نباشد، آزادی كامل دارد. یعنی زن باید به وظایفی كه نسبت به مرد دارد، تعهد داشته باشد. همان طور كه مرد نیز باید به وظایفی كه در برابر زن دارد، التزام داشته باشد.

ب- قوام با توجه به آیات فراوانی كه درباره تساوی ارزش شخصیت زن و مرد آمده، به معنای سرپرستی و مجری مصالح خانوادگی است. این هم كه مرد باید سرپرستی خانواده را برعهده گیرد، به جهت مقاومتی است كه مرد در برابر رویدادهای زندگی و عوامل مزاحم طبیعت دارد.

در خانواده ای كه زن حاكمیت پیدا كند و مرد موجودی كاملا فرعی محسوب شود، استعدادها و مختصات مرد خنثی می شود و این امر تأثیر عمیقی در مسائل روانی فرزندان بر جای می گذارد.

حاكمیت مطلق مرد هم موجب ركود استعدادهای زن و دیگر افراد خانواده می شود. اما اگر مدیریت خانواده بر اساس نظام شورایی باشد و مدیریت اجرایی خانواده را مرد عهده دار شود، به حقوق هیچ یك از زن و مرد تجاوز نخواهد شد، و زن خود را جزیی از شخصیت مرد و مرد خود را جزیی از شخصیت زن خواهد دید.

ج- كلمه فضل كه در آیه فوق آمده، برتری و تفوق ارزشی مرد بر زن را بیان نمی كند، بلكه به معنای برتری مرد در ساختمان وجودی از جهت مقاومت در برابر مشكلات است.

د- در آیه مذكور، به ارزش های انسانی زن اشاره شده است. زن هایی شایسته دانسته شده اند كه در ارتباط دائمی با خدا بوده و نگاهبان فرامین الهی در غیاب مرد می باشند و شخصیت مرد را جریحه دار نمی كنند و حافظ نظام خانوادگی می باشند.

این یك اصل تجربه شده ای است كه اگر در یك خانواده، زن یك انسان كامل و خردمند و با تقوا باشد، با اطمینان نزدیك به نود و هشت درصد، همه اعضای آن خانواده سعادتمند خواهند بود، چه مرد و چه كودك شیرخوار. در صورتی كه اگر زن بی اعتنا به مسائل انسانی و از تدبیر و تقوا بی بهره بوده باشد، مرد هر اندازه هم كه در اوج عظمت های انسانی قرار گرفته باشد، تأثیرش در خانواده بسیار ناچیز خواهد بود.