قرآن در نگاهی گذرا

این كه در قرآن، حقایق مربوط به ارتباطات چهارگانه (ارتباط انسان با خویشتن، با خدا، با جهان هستی و با هم نوع خود) مطابق نظم و ترتیب علمی مقدمات و نتیجه گیری ها مطرح نشده، مستند به علل مهمی است. مسائل و قواعد علمی در گذرگاه تاریخ، در تحول و دگرگونی مستمر می باشد. آن چه كه دیروز به عنوان یك قاعده یا اصل و یا مسأله علمی وارد میدان علوم شده بود، امروز به جهت گسترش اكتشافات، از میدان خارج می شود. به عنوان نمونه، به عبارات زیر از فهرست تاریخ علوم تألیف پی یر روسو دقت فرمایید:

* علوم، مد می شوند/ ص 235

* علم در به كار بردن روش دكارت افراط می كند/ ص 240

* پیروان نیوتن بر علیه هواخواهان دكارت/ ص 287

* روسو و كانت برخلاف جریان می راندند/ ص 383

* یك ضربه شلاق بر آنالیز/ ص 405

* اوگوست كنت فلسفه تحققی را به وجودآورد، ولی بعدها نارسایی این نظریه آشكار شد/ ص 508

* اساس علم حساب را از بن برمی اندازند/ ص 528

* تخت سلطنت آنالیز به لرزه درآمد/ ص 688

* ورشكستگی علم اعلام شد/ ص 693

* مكتب تكامل در مواجهه با مشكلات/ ص 697

* امروزه تمام فتوحات [علمی] دوباره مورد بحث قرار می گیرد/ ص 720

اگر بخواهیم تحولات دانش ها را در عرصه معرفت جزئی و كلی، بر جزء و كل و ابعاد مختلف آن ها به حساب بیاوریم، قطعآ به تألیف چند مجلد كتاب نیازمند خواهیم بود؛ درصورتی كه اصول حقایق ثابت و فناناپذیر درباره ارتباطات چهارگانه مذكور در قرآن، بدون كم ترین تضاد و تناقض و تحول جزئی یا كلی - غیر از مصادیق - بدون مراعات شرایط نظم علمی متداول، بیان شده است.

با این كه آیات قرانی مطابق دو دلیل مذكور بر سبك علمی و فلسفی معمولی نیست، با این حال، در هر دوره و عصری، دانشمندان بزرگ و حكمای راستین به آن ها استدلال می كنند. به عنوان مثال: هنگامی كه b می خواهد برای اثبات حركت جوهریه در اشیاء دلیل نهایی بیاورد، استناد به آیات قرآنی می كند.

خداوند سبحان هیچ كس را به چیزی مانند قرآن اندرز نداده است، زیرا قرآن طناب (وسیله) محكم خداوندی برای چنگ زدن و صعود به درجات عالی كمالات است. 

قرآن اصولا یك كتاب حیات بخش است و بیان دستورات حیات بخش زندگی و عوامل بازدارنده حیات معقول، در قرآن مجید قرار دارد. این راه در آغاز سوره مباركه بقره، چنین بیان شده است: "هدی للمتقین". (همان سوره/2) یعنی این كتاب الهی، هدایت كننده و به ثمر رساننده شخصیت انسانی است كه شخصیت خود را یافته و رساندن آن را به ثمر حقیقی خویش در گذرگاه ابدیت درك كرده و لزوم نگهداری و صیانت آن از آلودگی ها را به طور جدی دریافته باشد.

اعجاز قرآن

شاید شما قرآن را مكرر خوانده باشید، ولی اگر یك بار دیگر با دقت همه جانبه در فرهنگ آن سرزمین كه پیامبر در آن مبعوث شده و در آن دوران رسالت خود را ابلاغ فرموده است، بیندیشید، اعجاز قرآن را تصدیق خواهید كرد. برای این كار كافی است در سوره ای كوتاه اندیشه به خرج دهیم.

یكی از دلایل اعجاز قرآن كه متأسفانه كم تر مورد توجه قرار می گیرد، آیاتی است كه چهره ریاضی جهان را برای ما بیان می كند.

بیان چهره ریاضی جهان در آن دوران ظلمت مطلق و جهالت همه گیر، و در آن سرزمینی كه اصلا اندیشه ای به نام اندیشه محاسبه وجود نداشته - از كسی كه هیچ درسی نخوانده (پیامبر اكرم(ص)) - اعجازی است بسیار روشن.

برای درك این اعجاز، دو شرط را باید در نظر گرفت :

شرط یكم- اطلاع كافی از وضع عمومی شبه جزیره عربستان در آن دوران و آگاهی كامل از زندگی ابتدایی پیامبر اسلام.

شرط دوم- بی غرض بودن و داشتن وجدان و انصاف، و دوری از اصول قالب گیری شده برای تاریخ شناسی.

از جمله آیاتی كه چهره ریاضی جهان را برای ما بیان می دارد:

1- وَ اِن مِن شَیی اِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَ مَا نُنَزِّ لُهُ اِلاَّ بِقَدَرٍ مَعلُوم. (حجر/21)

"هیچ چیزی وجود ندارد، مگر این كه منابع آن ها نزد ماست و ما نمی فرستیم آن را، مگر به اندازه معلوم."

2- لَقَد أحصَاهُم وَ عَدَّهُم عَدّا. (مریم/94)

"قطعآ خداوند آن ها را محاسبه نموده و با شمارش به جریان انداخته است."

یكی از جامع ترین آیات قرآن مجید برای اثبات بعد آیه ای جهان و انسان و این كه او با شناخت همین بعد است كه "حق" را خواهد فهمید، آیه 53 از سوره فصلت می باشد:

سَنُرِیهِم آیاتِنَا فِی الآفَاقِ وَ فِی أنفُسِهِم حَتَّی یتَبَینَ لَهُم أنَّهُ الحَقُّ أوَلَم یكفِ بِرَبِّكَ أنَّهُ عَلَی كُلِّ شَیی شَهِید. (فصلت/53)

"ما به طور حتم، آیات خود را در جهان برون ذاتی به آنان نشان می دهیم تا برای آنان آشكار شود كه اوست حق. آیا برای ضرورت و عظمت خدای تو، كافی نیست كه او بر همه چیز شاهد است؟"