قرآن در نگاهی گذرا

در این بین، یكی از مباحث در خصوص قرآن، بحثی است با عنوان "محتویات قرآن". از نظر ما، محتویات قرآن، در هشت محور زیر قابل طرح و بحث است :

1- حلال و حرام. حلال عبارت است از آزادی قانونی مكلف در عمل درباره موضوع و یا كار، مانند آزادی انسان درباره ازدواج و خوردنی ها و پوشیدنی هایی كه از طرف قانون گذار ممنوع نیست.

حرام (خلاف حلال)، عبارت است از ممنوعیت قانونی مكلف در عمل درباره موضوع و یا كاری، مانند ساختن مواد مضر و ربا.

 

2- فرایض و فضایل. فرایض آن اعمال واجب است كه مكلف باید آن ها را به جای بیاورد و درصورت تخلف، با وجود شرایط، مقصر شمرده می شود. مثل نماز، روزه، حج، دفاع از حیات و ...

فضایل عبارت است از كارهای نیكو كه الزام آن ها به حد وجوب نمی رسد، مانند داشتن نیت پاك در همه كارها و عمل به مسائل اخلاقی و به جا آوردن نمازهای مستحبی و ...

 

3- ناسخ و منسوخ. درباره تعریف ناسخ و منسوخ، مطالب فراوانی در كتب تفسیر و مقدمات آن ها نوشته شده است، و بنا به نقل اهل تتبع، در این مسأله، رساله های مستقلی هم تألیف شده است.

آن چه كه در تعریف نسخ مورد اتفاق نظر است، این است كه حكم وارد در آیه ای مرتفع شود و خود آیه به عنوان جزیی از آیات قرآنی كه به پیامبر اكرم(ص) وحی شده است، ثابت بماند. بعضی از علما، وقوع نسخ را در قرآن منكر شده و مواردی را كه مفسران و فقها، ناسخ و منسوخ دانسته اند، تأویل نموده اند. برای امكان نسخ و یا وقوع آن در قرآن، به چهار آیه استناد شده است:

 

مَا نَنسَخ مِن آیةٍٍ أو نُنسِهَا نَأتِ بِخَیرٍ مِنهَا أو مِثلِها. (بقره/106)

"ما اگر آیه ای را نسخ كنیم، یا آن را به فراموشی مردم بیاندازیم، بهتر از آن یا مثل آن را می آوریم."

 

وَ اِذَا بَدَّلنَا آیةًً مَكَانَ آیةٍ وَ اللّهُ أعلَمُ بِمَا ینَزِّل. (نحل/101)

"و موقعی كه آیه ای را به آیه دیگر تبدیل كردیم، و خداوند به آن چه كه می فرستد، داناتر است."

 

یمحُوا اللّهُ مَا یشَاءُ وَ یثبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الكِتَاب. (رعد/39)

"خدا آن چه را كه بخواهد، محو می كند و آن چه را كه بخواهد، اثبات می نماید، و اصل كتاب نزد اوست."

 

فَبِظُلمٍ مِنَ الَّذِینَ هادُوا حَرَّمنَا عَلَیهِم طَیبَاتٍ أحِلَّت لَهُم (نساء/160)

"و به جهت ستمی كه یهودیان مرتكب شدند، مقداری از پاكیزه ها را كه برای آنان حلال بود، تحریم كردیم."

 

با نظر به چهار آیه مذكور (آیات چهارگانه)، موضوع نسخ در آیات قرآنی امكان پذیر است؛ به اضافه روایاتی كه از هر دو گروه شیعه و سنی به طور فراوان در وقوع نسخ وارد شده است.

 

4- رخصت ها و واجبات اصلی. رخصت ها عبارت است از احكام اضطراری كه برای موارد اضطرار وضع شده است، مانند:

 

فَمَنِ اضطُرَّ غَیرَ بَاغٍ وَ لاَ عَادٍ فَلاَ اِثمَ عَلَیه. (بقره/173)

"كسی كه به خوردن میته و سایر امور ممنوعه اضطرار پیدا كند، بدون این كه ظالم شود یا از حد الهی تجاوز كند، گناهی برای او نیست."

 

5- خاص و عام. عام عبارت است از حكمی كه شامل همه افراد و اصناف موضوع خویش می باشد، مانند حلال بودن خرید و فروش كه شامل همه انواع آن هاست، مگر این كه تخصیصی وارد شود. خاص عبارت است از حكم به بعضی از افراد یك موضوع.

 

6- مطالب عبرت انگیز و مثل ها. مطالب عبرت انگیز، مانند داستان های اقوام و ملل گذشته كه خداوند متعال برای افزایش معلومات مفید انسان ها برای زندگی صحیح آورده است. مثل داستان فرعون و عاد، و در مقابل آنان، داستان پیامبران و سایر رشدیافتگان.

 

7- مرسل و محدود. مرسل عبارت است از قضایایی كه موضوع آن ها مقید به هیچ قیدی نیست و به اصطلاح فنی، عبارت است از ماهیت محض.

محدود، قضایایی را می گویند كه موضوع آن ها از نظر كمیت یا كیفیت محدود باشد، مانند: قضایای شخصی كه اشخاص معینی محكوم به آن ها هستند.

 

8-محكم و متشابه. محكم، آیاتی است كه دلالت آن ها بر معانیشان روشن است، مانند:

 

الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العَالَمِین. (فاتحه/1)

"ستایش مر خدا را كه پرورنده عالمیان است."

 

متشابه، آیاتی است كه معانی آن ها با روشنایی كامل از الفاظ به كار برده شده، استفاده نشود، مانند:

وَ جَاءَ رَبُّكَ وَ المَلَكُ صَفًّا صَفّا. (فجر/22)

"و [در آن روز قیامت] پروردگار تو با فرشتگان صف صف بیایند."

 

مسلمآ اسناد آمدن به خدا، مانند انتقال جسم از مكانی به مكان دیگر، امكان پذیر نیست. لذا، این آیه را متشابه می نامند.

تعداد بازدید: ۶۳۲۲۱

فرم تماس

آدرس:

فلکه دوم صادقیه - بلوار آیت الله کاشانی - خ حسن آباد - کوچه 4 - پلاک 22 - ایران - تهران

کد پستی: 1481843465
مرکز فروش آثار:
ایمیل: info@ostad-jafari.com
تلفن ثابت: +9821 44091042 +9821 44005453
نمابر: +9821 44070200
حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری است
توسعه و پشتیبانی فنی شرکت توسعه همراه افزار ایرانیان