تعلیم و تربیت: اصول و مبانی

تعلیم و تربیت دارای چهار ركن می باشد:

ركن یكم: مبانی تعلیم و تربیت

منظور از مبانی تعلیم و تربیت، اهداف، اصول و قوانین تعلیم و تربیت است. این مبانی بردو قسم است:

1- مبانی ثابت

2- مبانی متغیر

مبانی ثابت، عبارت است از اصول و قوانینی كه با نظر به ثبات و دوام استعدادها و نیازهای انسان، در معرض دگرگونی قرار نمی گیرند. مبانی متغیر نیز آن اصولی است كه با نظر به موضوعات و شرایط دچار تحول می شوند.

در مبانی تعلیم و تربیت، دو موضوع زیر مورد بررسی قرار می گیرد:

1- اهداف مطلق و نسبی كه غرض و غایت تعلیم و تربیت به شمار می آیند.

2- اصول و قواعدی كه مبنای تعلیم و تربیت هستند و به عنوان اصول و قواعد ضروری برای تعلیم و تربیت تلقی می شوند.

اهداف و وظایف تعلیم و تربیت

در تعلیم و تربیت اهداف و وظایف زیر دنبال می شود:

1- تعدیل احساسات خام و غرایز حیوانی و تصحیح اندیشه های غلط حاكم بر ذهن انسان.

2- تلقین و قابل پذیرش ساختن واقعیات و آرمان ها و ارزش های عالی انسانی به انسان مورد تربیت. 

در ابتدا باید اولین هدف تأمین شود تا سپس هدف دوم تحقق پذیرد، زیرا تا احساسات خام و تموجات وابسته به غرایز حیوانی تعدیل نشود و خطاهای ذهن انسان اصلاح نشود، آرمان ها و ارزش های عالی مورد پذیرش انسان قرار نخواهد گرفت.

3- تفسیر و توجیه قدرت برای انسان و چگونگی بهره برداری از آن. این امر هنگامی تحقق می پذیرد كه انسان آن چه را برخود می پسندد، بردیگران هم بپسندد.

4- آشتی دادن انسان با خویشتن. افراد بسیاری در جوامع انسانی نداهای وجدانی را در خود خاموش ساخته اند و عقل و اندیشه را به انحراف كشانده، احساسات عالی انسانی را نیز مختل ساخته اند.

اصول تعلیم و تربیت

تعلیم و تربیت دارای یك سلسله اصول منطقی است كه اگر رعایت شود، شناخت های حاصله از آن، عمیق تر و بادوام تر خواهد بود. مثلا وقتی كه یك فرد با تربیت صحیح، لزوم راستگویی را بپذیرد و درك كند كه راستگویی موجب تقویت شخصیت وی می شود، این شناخت عمیق تر و با دوام تر خواهد بود. برخی از اصول تعلیم و تربیت را به شرح زیر می توان بیان كرد:

1- مهم ترین اصل در تعلیم و تربیت، درك ضرورت آن است. یعنی هر انسانی باید به تحصیل معرفت و تغییر خود در جهت آن معرفت گام بردارد. مسامحه و سهل انگاری درباره تعلیم و تربیت، موجب نابود شدن استعداد و نیروهای سازنده انسان می شود. 

انسان باید به این نكته توجه داشته باشد كه تعلیم و تربیت، قانون زندگی و چگونگی رشد و كمال انسان است. تعلیم و تربیت موجب می شود تا انسان حق را از باطل تفكیك كند. اگر افراد به نقش حیاتی تعلیم و تربیت در ایجاد آن نوع زندگی كه مبتنی بر حق است، توجه داشته باشند، قطعآ آن را خواهند پذیرفت.

2- همان گونه كه جهان هستی دارای قانون است، جان و روان آدمی نیز قوانین خاص خود را دارد. بی اعتنایی به آن ها موجب اختلال در جان و روان آدمی می شود.

3- در امر تعلیم و تربیت، باید هدف اعلای زندگی را برای انسان ها قابل فهم و پذیرش ساخت.