تكامل در فرهنگ چگونه روی می دهد؟

مبانی فرهنگ غرب

امروزه در حیات فرهنگی جوامع غربی، اصولی را حاكم می بینیم كه نشانگر مبانی فرهنگ غرب است. البته مراد آن نیست كه همه افراد جوامع غربی این اصول را قبول دارند، بلكه افرادی در غرب هستند كه این اصول را نفی می كنند. آن چه مهم است، سیطره این اصول بر منش و زندگی و رفتار افراد غربی است. با این بیان، برخی از اصول و مبانی فرهنگ امروز مغرب زمین عبارتند از:

1- اصالت داشتن زندگی دنیوی : برای انسان غربی فقط زندگی دنیا اصالت دارد و هدفی جز همین حیات دنیوی برای انسان وجود ندارد و آخرین منزلگاه بشر در عالم هستی، زندگی دنیوی اوست.

2- آزادی مطلق : هر فرد و گروهی، مادامی كه مزاحم دیگران نشود، آزاد است كه هر چه می خواهد، انجام دهد. بر اساس این اصل، زندگی فرد برای خود، هیچ قانونی ندارد. اگر انسان پلیدترین كارها را انجام دهد، مادام كه آن كارها ضرری به دیگران وارد نسازد، بدون اشكال است. در فرهنگ غربی، فقط همزیستی مسالمت آمیز انسان ها مطرح است، نه تكاپوی انسان ها در مسیر حیات معقول.

3- اصالت قدرت : قدرت محوری - به ویژه در عرصه عمل - برفرهنگ غرب حاكمیت بسیار دارد. این اصل انسان سوز، موجب شده تا همكاری، نوع دوستی و تحمل اراده مشروع دیگران، وسیله ای در جهت دستیابی به قدرت تلقی شود. اقویا با كمال قدرت تلاش می كنند انسان ها را در مسیر خواسته های حیوانی خود ناتوان سازند.

4- اصالت لذت : در فرهنگ غربی، برخورداری از لذت توصیه می شود. برای توصیه این اصل نیز برخی از متفكرنمایان غربی از علم و دانش نیز استفاده كرده اند. چنان كه می گویند: اگر لذایذ بشر سركوب شوند، انسان دچار عقده ها و اختلالات روانی خواهد شد.

5- اصالت منفعت: در فرهنگ غربی، انسان طالب منفعت است و هر فرد و گروهی نیز باید در جستجوی منافع خود باشد. استثمار ملت های گوناگون و نابودی انسان ها ریشه در این اصل دارد.

6- روش ماكیاولی: در فرهنگ سیاسی غرب، روش ماكیاولی حاكم است. اصول و قواعد انسانی در برابر این اصل رنگ می بازند و سیاستمداران نیز با به كارگیری روش های ماكیاولی، ارزش های انسانی را نادیده می گیرند.

7- رواج پراگماتیسم: اشاعه پراگماتیسم، بدون تفسیر صحیح آن، یكی دیگر از مبانی فرهنگ غربی است. اگر در تفكر غربی این نكته مطرح می شد كه برای استفاده عملی از حقایق نباید صرفآ به مفاهیم تجریدی تكیه كرد، و تفسیری منطقی از واقعیات عالم ارائه می شد، دیگر مغرب زمین راه كنونی خود را پیش نمی گرفت. متأسفانه آن چه كه مطرح می شود، این اصل است: ملاك صحت و بطلان قضایا، فقط عمل عینی است. به عبارت دیگر، ملاك حقیقت، عمل عینی است.

8- بی توجهی به محدودیت علم: انسان غربی فقط به علم و آن چه از راه حواس ظاهری و آزمایشگاه های بشری به دست می آید، توجه دارد. در این میان، دین و اخلاق و حكمت و عرفان به بهانه غیر علمی بودن، كنار زده می شود.

9- ناتوانی فلسفه های غربی: هیچ كس نمی تواند در این واقعیت تردید كند كه از زمانی به نسبتآ طولانی تا كنون، نه تنها مغرب زمین یك مكتب فلسفی و جهان بینی سیستماتیك به عرصه افكار بشری عرضه نكرده است، بلكه حتی از بیان تعدادی مطالب عمیق و پر معنی، - ولو به طور متفرقه - سر باز زده است، در صورتی كه بشر بدون درك كلی اصول ارتباطات چهارگانه )ارتباط انسان با خویشتن، ارتباط انسان با خدا، ارتباط انسان با جهان هستی، و ارتباط انسان با هم نوعان خود( توانایی تفسیر و توجیه اختیاری زندگی را ندارد.

10- اشاعه هنرهای مبتذل: هر چند در هنر، مفهومی از كمال نهفته است، اما آن چه امروز در مغرب زمین رواج دارد، ابتذال هنری است. در غرب، پدیده های مبتذل با جالب ترین شكل به مردم عرضه می شود تا آن ها را به شگفتی در آورد. ابتذال هنری و به كارگیری فرهنگ در مسیر هوی و هوس های حیوانی، عامل نابودی فرهنگ های اصیل انسانی است.