از علم تا فلسفه؛ درنگی درونی

عوامل جویندگی علم

 

عامل اساسی كه موجب می شود فرد به كاوش های علمی بپردازد، عبارت است از ضرورت ارتباط صحیح و روشن با واقعیاتی كه شخصیت انسانی را احاطه می كند. این احساس ضرورت، ریشه در "خود" یا "صیانت ذات" دارد.

اگر احساس نیاز به علم استمرار پیدا كند، ضرورت ارتباط صحیح با واقعیات، حالات متنوعی به خود می گیرد. به بیان دیگر، افراد بر اثر عواملی گوناگون، به شناخت واقعیات روی می آورند كه عبارت است از:

1- گسترش دادن سلطه "من" بر طبیعت، برای برخورداری از مواهب مادی و معنوی؛

2- لذت بردن از علم

3- اشتیاق وصول به واقعیات

4- سودجویی به معنای عام كه از تملك مال تا تحصیل شهرت و محبوبیت میان مردم را شامل می شود.

5- شكوفایی و ابتهاج روح به وسیله برقراری ارتباط با واقعیات

هر یك از این پنج عامل، ریشه در اصل صیانت ذات و پیشبرد آن داشته، موجب رشد و گسترش فعالیت های علمی در طول تاریخ شده اند. در گذشته، به عامل سوم و پنجم بیش تر توجه می شد، ولی امروزه عواملی بیش تر مطرح است كه موجب سلطه بشر بر طبیعت می شود.

 

تحرك به مقتضای طبیعت روح، برای شكوفا نمودن آن در عرصه هستی، از نظر برخی فیلسوفان، هدف اعلای فلسفه و حكمت تلقی شده است.

فلاسفه اسلامی، انگیزه اساسی دانش پژوهان برای آموختن فلسفه را، كمال نفس، ابتهاج و شكوفایی آن دانسته اند.

 

 

قانون علمی

 

چه قانونی را علمی می دانیم؟ ملاك علمی بودن قانون چیست؟ متفكران در این زمینه پاسخ های گوناگون داده اند كه هركدام بعدی از ابعاد این مسأله را روشن می كند.

به عنوان مثال، آن صاحب نظری كه می گوید:

 

"قانون علمی، آن قضیه ای است كه قابل تكرار در جهان عینی است."

مخالفتی با آن متفكر ندارد كه می گوید:

 

"قانون علمی، آن قضیه ای است كه قابل تطبیق به موارد متعدد بوده و از كلیتی برخوردار است كه فراگیر بیش از یك فرد و مصداق می باشد."

 

بنابر این، منظور هر دو متفكر این است كه: اگر یك پدیده و جریان نتواند بیش از یك مورد مصداق داشته باشد، آن پدیده یا جریان، جنبه علمی نخواهد داشت و از این جهت است كه همه متفكران و صاحب نظران در این قضیه اتفاق نظر دارند كه قضایای جزیی و مشخص كه حكایت از واقعیات در جریان جزیی و مشخص می نماید، هرگز از بعد قانون علمی برخوردار نمی باشند، اگرچه می توان آن ها را از دیدگاه علمی و به عنوان مسائل علمی مورد بررسی قرار داد.

هم چنین، آن متفكری كه می گوید:

 

"هر قانون علمی اثبات می كند كه بروز هر پدیده ای در جهان عینی، مشروط به بروز شرایط و مقتضیات و نبودن موانعی است كه با اختلال در هر یك از آن ها، در پدیده مزبور خللی وارد خواهد آمد."

 

همان بعد قانون علمی را طرح می نماید كه دیگری آن را چنین وصف می كند:

 

"اگر در جهان هستی نظمی برقرار نبود، هیچ قانونی در معرفت بشری تحقق نمی یافت."

 

این گونه نظریات، نه تنها در معرفی قانون علمی مخالف یكدیگر نمی باشند، بلكه از یك جهت همدیگر را تأیید نموده و یك حقیقت را از دیدگاه های گوناگون - كه بسیار مفید است - مورد بررسی قرار می دهند.

 

به طور كلی: قانون علمی، آن قضیه كلی است كه بیان كننده یك جریان منظم در عالم هستی است كه برای به وجود آمدنش شرایط و مقتضیاتی لازم است، به طوری كه در صورت تخلف یكی از آن شرایط و مقتضیات، جریان مربوط به وجود نمی آید. در حقیقت، استمرار آن شرایط و مقتضیات موجب استمرار جریان می باشد، و كلیت قانون هم از این جا ناشی می شود كه آن امور (شرایط و مقتضیات)، در حال به وجود آمدن استمرار است.

 

تعداد بازدید: ۵۷۶۰۴

فرم تماس

آدرس:

فلکه دوم صادقیه - بلوار آیت الله کاشانی - خ حسن آباد - کوچه 4 - پلاک 22 - ایران - تهران

کد پستی: 1481843465
مرکز فروش آثار:
ایمیل: info@ostad-jafari.com
تلفن ثابت: +9821 44091042 +9821 44005453
نمابر: +9821 44070200
حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری است
توسعه و پشتیبانی فنی شرکت توسعه همراه افزار ایرانیان