سخن روز

هنگامى‌ كه سرِ يك كوزه، خالى و بى‌آب بسته شده باشد، روى آب مى‌ايستد. از آن جهت كه درون مرد خدا خالى از نمودهاى سنگينِ مال‌دوستى است، بنابراين، تا روى جهان هستى سر مى‌كشد و به جهان مشرف مى‌شود. چرا آب نمى‌تواند مرد الهى را در خود فرو ببرد؟ زيرا كوزه روح او از نفخه الهى پر است. اگر تمام دنيا هم مُلكِ مردِ خدا باشد، با اين حال، خود را بى‌چيز مى‌داند. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 455

در مكتب عُرفاى واقعى هيچ‌گونه مبارزه‌اى با علم وجود ندارد، بلكه كاملا از علم دفاع مى‌شود، و به سوى فرا گرفتن آن، با وسايل گوناگون تحريك مى‌گردد. اگر گاهى مى‌بينيم كه تعقل و دانش را محكوم مى‌كنند، مقصود اين نيست كه دانش و تعقل، اساسى ندارند، بلكه مقصودشان جلوگيرى از بلند پروازى‌هايى است كه گاهى صاحبان تعقل و علم ابراز مى‌دارند. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 469

زينهار، كه نيروى خود را روى ضعيفان نيازمايى! زينهار، گمان نكنى كه [شخص] ناتوان صداى خويش را زير چكمه‌هاى تو خاموش مى‌كند، بلكه به اطمينان بدان: هنگامى‌ كه يك بينوا زير پنجه‌هاى ستمگرى دست و پا مى‌زند، صداى بسيار ضعيفِ او، ساكنان عالَم بالا را به غلغله مى‌اندازد. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 594

غريزه جنسى آن‌چنان ضرورت دارد كه خود حيات، و همچنين غريزه جبران ضعف همان قدر اهميت دارد كه خود زندگانى، ولى اگر همين غرايز حياتى «مثل اين دوران ما»، آزاد و رها گذاشته شوند، بدون ترديد، شخصيت انسانى را نابود ساخته، بلكه انسانى نخواهد ماند كه بگوييم: آيا شخصيت دارد يا نه؟ تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 610

ويكتور هوگو مى‌گويد: «در دل انسان خرابى‌ها روى مى‌نمايد. مانعى ندارد، ولى به شرط اینکه بكوشيم بناى جديدترى را در دنبال اين خرابى بسازيم». دريغا! امروزه بشريت در قصرهاى آسمانخراش زندگى مى‌كند و در كاخ‌هايى به ‌سر مى‌برد كه شايد حتى گذشتگان در رؤياهاى خود هم نمى‌ديدند، ولى چه ستمگرى‌هایی كه شالوده آن‌ها در اين قصرهاى سر به فلك كشيده ريخته نمى‌شود، و چه وجدان‌هايى كه در اين كاخ‌هاى بلورين از پا درمى‌آيد، و هيچ بنايى هم روى خرابى‌ها ساخته نمى‌شود! تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 615

سخن چيست؟ عالى‌ترين وسيله تفاهم و عبادت خدا و تعليم و تربيت انسان‌ها. ولى سخن هم مانند ساير وسايل، گاهى به صورت خطرناك‌ترين عامل در مى‌آيد و مى‌تواند جهانى را به آتش بكشد. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 699

يك بيان ناچيز ممكن است باعث هزاران تلفات باشد؛ چنان‌كه يك بيان منطقى و انسانى، ممكن است دنيايى را به بهشت مبدل كند ...آرى، سخن‌ها گاه زخم‌اند، گاه ديگر مَرهم. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 707

كسب حلال، در درون ما نورانيّت ايجاد خواهد مى‌كند. غذاهايى كه به جاى تقويت نيروى ربانى، نيرو را مى‌كاهد و بر تاريكىِ ما مى‌افزايد، بايد بدانى كه اين غذاها حرام است، مانند آبى كه به مخزن نفت چراغ روشن بريزى و به جاى اينكه آن‌ را روشن كند، آن‌را خاموش خواهد كرد. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 723

سخن و كتابت، در عين حال كه عالى‌ترين وسايل براى زندگانى انسان‌هاست، قاطع‌ترين سلاح براى بريدن زندگى زندگان هم مى‌باشد. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 739

اى كه جان از بهر تن مى‌سوختى / سوختى جان را و تن افروختى///. روح، چراغ فروزان ابديت است. متوجه باشيد که آن‌ را در راه بدن مادى آتش نزنید و خاكستر نكنيد. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 1 ، ص 744