در گردونه اجتماع

اختلاف انسان ها

اختلاف انسان ها را می توان به دو نوع تقسیم كرد:

1- اختلاف های طبیعی

2- اختلاف های مصنوعی

اختلاف های طبیعی بر سه قسم هستند:

1- اختلاف طبیعی افراد در ادراك واقعیات. برای مثال: افراد دچار خطای حواس می شوند و واقعیات را آن گونه كه هست، درك نمی كنند. ریشه این اختلاف در ساختمان حواس و فعالیت های روانی آن هاست. عوامل ارثی نیز می تواند زمینه ساز برخی اختلاف ها باشد.

2- اختلاف های ناشی از شرایط محیطی و چگونگی برخورد انسان با عوامل محیطی.

3- اختلاف های ناشی از اندوخته های علمی. كسب معارف و تجربه های گوناگون در افراد متفاوت است.

این نوع اختلاف های سه گانه، طبیعی و ضروری است و مزاحم حیات فردی و اجتماعی انسان ها نمی باشد. این گونه اختلاف ها اگر به طور منطقی و محاسبه شده مطرح شود، عامل تكامل خواهد بود، اما اگر به طور منطقی از آن ها بهره برداری نشود، اندیشه هایی نظیر اپیكور، ماكیاولی، توماس هابس و نیچه پیدا خواهد شد كه مخالف حیات معقول انسان هاست.

اختلاف های مصنوعی نیز بر دو قسم اساسی است:

1- اختلاف های ناشی از عدم كنترل سودجویی. هر چند اصل سودجویی یك ریشه طبیعی دارد، اما اگر این پدیده تعدیل نشود، حیات بشری به مخاطره خواهد افتاد. اگر افراد به مهار خواسته های خود نپردازند، یك نوع اختلاف مصنوعی زیانبار ایجاد خواهد شد.

2- اختلاف های ناشی از دسته بندی اجتماعی، مانند اختلافات ملی و قومی. رهبران جوامع می توانند از این گونه اختلافات، هم ظالمانه ترین بهره برداری ها را بكنند و هم بهترین هدایت ها را برعهده گیرند.

برخی از متفكران، نظیر مولوی معتقدند كه همه اختلافات ناشی از كج بینی و انحرافات روحی از مسیر اصلی خویش است. اگر انسان بتواند مغز و روح خود را تربیت كند، این اختلاف را ناشی از دیدن رنگ ها و شكل های مختلف و نادیده گرفتن اصل حقیقت قلمداد خواهد كرد.

در معانی اختلاف و در صور        روز و شب بین خار و گل سنگ و گهر

تا ز زهر و از شكر درنگذری         كی تو از گلزار وحدت بو بری

وحدت اندر وحدت است این مثنوی        از سمك رو تا سماك ای معنوی

"هم در معنا اختلاف وجود دارد و هم در صورت ها. برای درك این موضوع به اختلاف شب با روز و اختلاف سنگ بی ارزش با گوهر نگاه كن. تو تا زمانی كه از مظاهری مثل تلخی و شیرینی عبور نكنی، هرگز نخواهی توانست از وحدتی كه در هستی وجود دارد، بهره ای ببری. این مثنوی كه مورد ملاحظه شماست، مملو از وحدت و یك رنگی )پیوند حقایق با یكدیگر( است. ای انسان معنوی، با این مثنوی از زمین به آسمان می رسی."

این اندیشه مولوی قابل نقد است، زیرا اولا حس وحدت جویی یكی از مهم ترین آرمان های حیات بشری است و همین حس وحدت جویی موجب پیدایش مكاتب فلسفی فراوان شده و بسیاری از فلاسفه نیز ادعا كرده اند كه: ما در نظام فكری خود، وحدت اندیشه را حفظ كرده ایم. عرفا نیز برای پیداكردن وحدت حقیقی تلاش های بسیار كرده اند.

ثانیآ: فرق زیادی است میان این مطلب كه تمام اختلافات بشری بی اساس است و وحدتی در مافوق همه مكاتب وجود دارد و این سخن كه: از اختلافاتی كه در حد طبیعی است، می توان یك واحد عالی تری را استخراج كرد.

اساسآ دو قسم اختلاف را باید مورد توجه قرار داد:

1- اختلاف در اندیشه و عقاید. این نوع اختلاف اگر مورد بهره برداری منطقی قرار گیرد، مفید خواهد بود.

2- اختلاف ناشی از تفسیر حقایق جهان هستی كه مكاتب و اندیشمندان مختلف را از یكدیگر جدا می سازد.