قرآن در نگاهی گذرا

خداوند در این آیه شریفه، با استفهام توبیخی از مردم می پرسد كه اینان چرا در ملكوت آسمان ها و زمین نمی نگرند؟! مگر حواس و تعقل و اندیشه اینان كار نمی كند؟! چرا سر به پایین می نگرند؟

من نمی دانم چه علتی باعث شده است كه برخی از متفكران مقتدر، توانایی درك شكوه و جمال هستی را در خود نمی بینند؟ به نظر می رسد، برای یك متفكر آگاه كه بتواند مقداری سر به بالا گرفته و آن گاه انسان هایی را از جهات اخلاقی و عظمت روحی تماشا كند - كه قطعآ بدون دریافت شكوه و جمال هستی نمی توانند دارای اخلاق والای انسانی و عظمت روحی باشند - بینایی جمال والای وجود در درون او بروز خواهد كرد، بلكه حركت همین انسان ها در روی زمین، تجسمی از شكوه و جمال و جلال هستی است.

زیبایی ها - چه در نمایشگاه طبیعت و چه محصول فكر و ذوق انسانی - از دیدگاه اسلام محبوب و مطلوب بوده و همه زیبایی ها مستند به خداست.

آیات متعددی در قرآن مجید، زیبایی ها را به خدا نسبت می دهد و حتی محروم ساختن مردم از زیبایی ها را مورد توبیخ قرار می دهد، از آن جمله:

قُل مَن حَرَّمَ زِینَةََ اللّهِ الَّتِی أخرَجَ لِعِبَادِه ... (اعراف/32)

"ای پیامبر، به آنان بگو: كیست كه زینت خداوندی را كه برای بندگانش [از جهان طبیعت] برآورده، تحریم نموده است."

در این جا به بیان انواع زیبایی ها كه در قرآن تذكر داده شده و محبوبیت و مطلوبیت آن ها از نظر قرآن مسلم است، می پردازیم:

یك - زیبایی آسمان با ستارگانش

در چند مورد از آیات قرآنی، زیبایی منظره آسمان با ستارگانش گوشزد شده و خداوند، عمل آراستن آن صحنه زیبا را به طور مستقیم به خود نسبت داده است.

دو - زیبایی تركیب انسان و صورت او

این زیبایی نیز در مواردی از قرآن با تعبیرات مختلف آمده است:

لَقَد خَلَقنَا الاِنسَانَ فِی أَحسَنِ تَقوِیم. (تین/4)

"قطعآ ما انسان را در بهترین تركیب (در نیكوترین اعضاء و اجزاء) برپادارنده او آفریدیم."

وَ صَوَّرَكُم فَأحسَنَ صُوَرَكُم. (غافر/64؛ تغابن/3)

"و صورت شما را كشید و این صورتگری را زیبا و نیكو انجام داد."

در آیه یكم، دو كلمه "احسن تقویم" را به كار برده است كه اعم از زیبایی شكل و صورت و اندام جسمانی بوده و نیكویی و زیبایی همه واحدها و عناصر تركیب كننده موجودیت انسانی را شامل می شود و این حقیقت كه ساختمان موجودیت آدمی از عظمت نظم و ظرافت شگفت انگیزی برخوردار است، برای هیچ محققی مخفی نیست.

سه - زیبایی جانداران

خداوند در قرآن زیبایی را درباره جانداران نیز مطرح فرموده است:

وَ لَكُم فِیهَا جَمَالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسرَحُون. (نحل/6)

"و برای شماست در آن جانداران منظره زیبا كه در ]شامگاهان[ آن ها را به جایگاه های خود برمی گردانید و ]صبحگاهان[ كه آن ها را به چرا می برید."

چهار - زیبایی مناظر طبیعی در روی زمین

در قرآن مجید آیات متعددی درباره زیبایی مناظر وارده شده است كه خداوند متعال انسان ها را به آن مناظر به عنوان زیبایی متوجه و جلب می كند. زیبایی گل ها، درختان، چمنزارها و دیگر روییدنی ها، از عالی ترین انواع زیبایی هاست كه خداوند متعال برای بشر به وجود می آورد و غم ها و اندوه ها و ملالت یكنواختی زندگی را می زداید و بهجت و سرور در دل ها ایجاد می كند.

چنان كه ملاحظه می شود، در این گونه آیات نیز خداوند جلیل و جمیل، بروز نمودهای زیبا را به خود نسبت می دهد و اثبات می شود كه خداوند متعال به وجود آمدن زیبایی ها را با مشیت عالیه خود خواسته است، نه این كه بشر با بازیگری ذهنی خود، زیبایی را برای خود تلقین می كند و دل به آن می بندد.

پنج - زیبایی آرمان های معقول

در آیات قرآنی بر زیبایی آرمان های معقول و اصول عالی اخلاق و ارزش های انسانی تأكید شده است، از آن جمله:

وَ اِنَّ السَّاعَةَ لا َتِیةٌٌ فَاصفَحِ الصَّفحَ الجَمِیل. (حجر/85)

"و روز رستاخیز قطعآ فرا خواهد رسید. با عفو و بخشش زیبا، از لغزش های مردم در گذر."

فَاصبِر صَبرًا جَمِیلا. (معارج/5)

"شكیبایی نما، شكیبایی نمودنی زیبا."